آبیاری سطحی
آبیاری سطحی (Surface Irrigation)
یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های آبیاری غرقابی در کشاورزی است که در آن آب به صورت جریان سطحی در مزرعه پخش می‌شود. این روش به دلیل سادگی و نیاز کم به تجهیزات پیشرفته، هنوز در بسیاری از مناطق جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه به بررسی انواع، مزایا، معایب و کاربردهای آبیاری سطحی می‌پردازیم:
انواع آبیاری سطحی
آبیاری سطحی به چند روش اصلی تقسیم می‌شود:
- آبیاری نواری (Border Irrigation):
- در این روش زمین به نواری‌های موازی تقسیم می‌شود و آب در این نوارها جریان می‌یابد.
- مناسب برای محصولاتی مانند گندم، جو و یونجه.
- آبیاری کرتی (Basin Irrigation):
- زمین به کرت‌های مربع یا مستطیل شکل تقسیم می‌شود و هر کرت به طور جداگانه غرقاب می‌شود.
- مناسب برای درختان میوه و محصولاتی مانند برنج.
- آبیاری شیاری (Furrow Irrigation):
- در این روش شیارهایی بین ردیف‌های کشت ایجاد می‌شود و آب در این شیارها جریان می‌یابد.
- مناسب برای محصولات ردیفی مانند ذرت، سیب‌زمینی و سبزیجات.
مزایای آبیاری غرقابی
- هزینه اولیه پایین: نیاز به تجهیزات پیچیده و گران‌قیمت ندارد.
- سادگی اجرا: به دانش فنی پیشرفته نیاز ندارد.
- مناسب برای زمین‌های مسطح: در زمین‌های با شیب کم به خوبی کار می‌کند.
- نیاز کم به انرژی: در بسیاری از موارد، آب تنها با نیروی گرانش جریان می‌یابد و نیازی به پمپاژ نیست.
معایب
- هدررفت آب: تبخیر و نفوذ عمقی آب باعث هدررفت قابل توجهی می‌شود.
- نیاز به زمین مسطح: در زمین‌های ناهموار کارایی کمتری دارد.
- توزیع نابرابر آب: ممکن است برخی قسمت‌های مزرعه بیش‌ازحد و برخی قسمت‌ها کمتر آبیاری شوند.
- خطر شوری خاک: در صورت عدم مدیریت صحیح، نمک‌ها در سطح خاک تجمع می‌کنند.
- زمان‌بر بودن: نیاز به نظارت مداوم و زمان بیشتری برای آبیاری دارد.
کاربردهای آبیاری سطحی
- محصولات زراعی: گندم، جو، ذرت، برنج و یونجه.
- درختان میوه: در صورت استفاده از روش کرتی.
- مناطق با منابع آب فراوان: در مناطقی که آب به اندازه کافی در دسترس است.
نکات کلیدی برای بهبود کارایی
- زمین‌سازی مناسب: تسطیح زمین برای توزیع یکنواخت آب.
- مدیریت زمان آبیاری: جلوگیری از آبیاری بیش‌ازحد یا کم‌آبی.
- استفاده از زهکش مناسب: جلوگیری از تجمع آب و شوری خاک.
- بهینه‌سازی شیارها یا کرت‌ها: طراحی مناسب شیارها و کرت‌ها برای کاهش هدررفت آب.
آبیاری سطحی چیست؟
آبیاری سطحی روشی ساده و کم‌هزینه است که برای زمین‌های مسطح و محصولات خاص مناسب می‌باشد. با این حال، به دلیل هدررفت آب و نیاز به مدیریت دقیق، در بسیاری از مناطق به تدریج جای خود را به روش‌های مدرن‌تری مانند آبیاری قطره‌ای و بارانی داده است. برای بهبود کارایی این روش، تسطیح زمین و مدیریت صحیح آب ضروری است.